गच्चीवरील_भाजीपाला
लेखांक १०
कोथिंबीर आणि पुदीना
कोथिंबीर :
कोथिंबीर ही बियांपासून होत असली तरी या बिया आपल्याला कुठल्याही नर्सरीतुन आणायची गरज नाही. आपल्या स्वैपाकघरातच त्या असतात. धणे. हे धणे पेरण्याच्या विविध पद्धती आहेत. कुणी ते चपलेनं अथवा लाटण्यानं रगडून दोन भाग करुन घेतं तर कुणी अख्खेच पेरतं. कुणी फोडलेले अथवा अख्खे धणे दहा बारा तास पाण्यात भिजवुन मग पेरतं तर कुणी तसं कोरडंच पेरतं. ज्याला ज्या पद्धतीत यश मिळालं तीच पद्धत त्याच्यासाठी योग्य पद्धत. म्हणजेच यासाठी एकच अशी पद्धत योग्य असं काही नाही. पण सर्वसाधारणपणे धणे हलकेच रगडून त्याचे दोन भाग करुनच ते पेरले जातात. फक्त रगडताना जास्त जोर लागून बियांचं नुकसान होणार नाही याची काळजी घ्यावी.
कोथिंबीरीची मुळं मातीत फारशी खोल जात नाहीत. त्यामुळे सहा इंचांची कुंडी अथवा खोका जे काही असेल ते चालतं. ज्यात तुम्ही कोथिंबीर लावणार आहात त्याला अधिकचं पाणी वाहून जाण्यासाठी योग्य ती सोय करुन घ्या. वरुन दोन अडीच इंच जागा सोडून कुंडी पॉटींग मिक्सनं भरुन घ्या. भरुन झाल्यावर थोडं पाणी वाहून जाईपर्यंत सगळं ओलं करुन घ्या. एक दिवस तसंच ठेवा. दुसऱ्या दिवशी काळजीपूर्वक दोन भाग केलेले धणे समतल केलेल्या पृष्ठभागावर व्यवस्थित पसरुन घ्या. ओळी करायच्या असतील तर ओळींमधे किंवा सर्व कुंडीभर, जसं हवं तसं धणे पसरुन घ्या. त्यावर अर्धा ते पाऊण इंचाचा पॉटींग मिक्सचा थर देऊन सर्व धणे झाकून घ्या. शक्यतो झारीनं पाणी देऊन धण्यांवरची माती हलुन ते उघडे पडणार नाहीत याची दक्षता घ्या. माती कायम ओलसर राहील याची काळजी घ्या. कोरडी वाटली तरच पाणी द्या. तेही झारीनंच. धणे रुजुन कोंब बाहेर येण्यास वेळ लागतो. कधी कधी पंधरा वीस दिवसही लागतात. तेव्हा धीरानं घ्या. या काळात माती फक्त ओलसर ठेवायची आहे. पाणी जास्त होणार नाही हे बघा.
पाऊस जास्त असलेल्या काळात धणे रुजुन यायला वेळ लागतो तसंच या काळात सूर्याचं दर्शनही होत नाही अन वाराही जास्त असल्यामुळे रोपं रुजुन आलीच तर आडवी पडतात. त्यामुळे पावसाळ्यात प्रयत्न करायला हरकत नाही. पण अपयश आलंच तर हिरमोड होऊ देऊ नये अन हवामान बदलताच किंवा पाऊस कमी होताच पुन्हा प्रयत्न करा.
कोंब रुजुन आले की नियमित पाणी द्या. पॉटींग मिक्समधे जेवढं खत घातलं आहे तेवढं खत पुरेसं होतं. पण वाटलंच तर कंपोस्ट टी, जीवामृत वगैरे जे काही शक्य आहे ते शक्यतो द्रवस्वरुपात द्या. शेण अथवा शेणाची स्लरी नको. कोंब रुजुन वर आल्यावर तीन-चार आठवड्यांत कुंडी चांगली भरुन येईल. रोज हवी तेवढी कोथिंबीर खुडून घ्या. नवीन फुटवे येत रहातील. असं तीन चार वेळा झाल्यानंतर फुलं येऊ लागतील. फुलं येत आहेत म्हणजे रोपांचं नियत कार्य पूर्ण होण्याची वेळ आली असं समजायला हरकत नाही. नंतर हवं असल्यास रोपांना आपला जीवनकाळ पूर्ण करु द्यावा. फुलांपासूनच फळं म्हणजेच धणे तयार होतील. पूर्ण तयार झालेले धणे थोडे पुढील लागवडीसाठी ठेऊन बाकीचे स्वयंपाकघरात रोजच्या वापरासाठी ठेवु शकता. नंतर सगळी रोपं काढून कंपोस्टमधे टाका. माती व्यवस्थित मोकळी करुन घ्या. दोन तीन दिवस तशीच उघडी ठेऊन मगच वापरायला घ्या. फक्त पुन्हा याच मातीत कोथिंबीर लावणं टाळा. कोथिंबिरीवर फारशी कीड पडत नाही. त्यामुळं कीटकनाशकांची फवारणी वगैरे काही करावं लागत नाही.
-------------------------------
पुदीना
पुदीन्यासारखं सोपं पीक नाही. कुंडीमधे हे पीक घेणं अतिशय सोपं. मी तर म्हणेन की हे काम घरातल्या बच्चे कंपनीला द्यावं. त्यांच्यामधे बागकामाची आवडही निर्माण होईल अन यामधे सक्सेस रेट ९९ टक्क्यांच्याही वर असल्यानं अन रिझल्ट्सही आठ दहा दिवसांतच दिसु लागल्यानं त्यांनाही बागकामामधे इंटरेस्ट निर्माण होईल.
पुदीन्याच्या बिया नर्सरीमधे मिळत असल्या तरी त्या घेण्याची काहीच गरज नाही. बाजारातुन जेव्हा आपण पुदीन्याची जुडी आणतो त्यातीलच बॉलपेनमधल्या रिफीलच्या अथवा उदबत्तीच्या जाडीएवढ्या ब्राऊन कलरच्या काड्या वेगळ्या काढून ठेवायच्या. त्यावरील मोठी पानं काढून घ्यायची. अशा काड्यांवर सहसा खालच्या बाजूची पानं निबर झालेली असतात. क्वचित प्रसंगी कीड पडल्यामुळं पानांवर छिद्रंही असतात. अशी पानं काढून टाकायची. शेंड्याकडची छोटी पानं काड्यांवर तशीच ठेवायची.
आता दोन पर्याय आपल्यापुढे असतील. एक तर या काड्या ग्लासमधे पाणी घेऊन त्यामधे ठेऊन थेट उन्ह मिळणार नाही पण सुर्यप्रकाश मिळेल अशा ठिकाणी ठेवायचा. दिवसाआड पाणी बदलायचं. काड्यांना शक्यतो डिस्टर्ब न करता. म्हणजे काड्यांची मोळी हातात धरुन ग्लास आडवा करुन पाणी ओतुन द्यायचं आणि हलक्या हातानं ग्लासमधे पुन्हा पाणी घालायचं. पाच सहा दिवसांत काड्यांच्या टोकांना इवलीशी पानं दिसू लागतील अन ग्लासामधल्या टोकांवर छोटी पांढरी मुळं दिसु लागतील. दुसरा पर्याय म्हणजे निवडून बाजूला केलेल्या काड्या थेट मातीत खोचायच्या. उरलेलं काम काड्या अन माती एकमेकांच्या सहाय्यानं करतील.
पुदीन्याच्या रोपांची मुळं फार खोल जात नाहीत. त्यामुळं साधारण सहा इंच खोल कुंडी पुष्कळ होते. पुदीना एखाद्या वीडसारखा म्हणजे पावसाळ्यांत अंगणात उगवणाऱ्या गवतासारखा आडवा पसरत असल्यामुळे कुंडीचा व्यास मोठा असलेला कधीही चांगला. म्हणून कुंडीऐवजी पसरट टब वगैरे घेणं श्रेयस्कर ठरतं.
कुंडी नेहमीप्रमाणं पॉटींग मिक्सनं भरुन घ्यायची. व्यवस्थित ओली करुन घ्यायची. त्यामधे मुळं फुटलेल्या काड्या किंवा दुसरा पर्याय निवडणार असाल तर काड्या बोटानं खड्डा करुन त्यात खोचायच्या. अधिक अन लवकर फुटण्यासाठी मातीच्या लेव्हलला पंचेचाळीस अंशाच्या कोनात तिरक्या खोचल्या तर उत्तम. अशा वेळी काडीचा अर्धा भाग मातीत जाऊ द्यावा. जास्त मुळं फुटुन जास्त फुटवे फुटतील अन पर्यायानं पुदीना जास्त प्रमाणात मिळेल.
माती कोरडी वाटली की स्प्रेनं पाणी देत रहावं. साधारण महिना ते सव्वा महिन्यात कुंडी भरुन जाईल. आपल्या गरजेप्रमाणे पुदीन्याची पानं खुडुन घ्यायची. चालत असल्यास वरचे शेंडेही कापून घ्यावे. तसं केल्यास नवनवीन फुटवे येत रहातील.
एक विशेष टीप. पावसाळ्यात खास काळजी घ्यायची. माझे दोन टब जे आताच्या पावसाळ्यापुर्वी हिरव्या कंच पुदीन्यानं भरले होते ते केवळ आळसामुळे दुर्लक्ष झाल्यामुळे शंखांच्या पोटात गेले अन मी त्यांच्या नावानं शंख करत राहिलो. थोडक्यात पावसाळा असो की नसो नेहमीप्रमाणेच प्रत्येक कुंडीची अन प्रत्येक रोपाची नियमितपणे तपासणी करावी.
© राजन लोहगांवकर
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा