झाडांसाठीची_पोषकतत्वं
लेखांक ०२
मागल्या लेखात आपण अन्नद्रव्यांविषयी थोडक्यात जाणून घेतलं. पुढील लेखात त्यांच्याबद्दल विस्तृतपणे जाणुन घेऊच. पण त्याआधी सर्वात प्रमुख घटक, म्हणजे माती या विषयी जाणून घेऊ.
माती
पिकांच्या सुदृढ निरोगी वाढीसाठी भरपूर पोषणद्रव्यं अन अन्नद्रव्यं यांची गरज असतेच. पण त्याचं खरं मर्म आहे अन ते म्हणजे माती, आपल्या गच्चीवरच्या हलक्या वा कमी वजनाच्या बागेत ज्याला आपण पॉटिंग मिक्स म्हणतो ती. या मातीचा सामू (pH) जमिनीचा अथवा कुंडीतल्या मातीचा पोत ठरवतो. माती आम्लयुक्त आहे की अल्कलीयुक्त म्हणजे क्षारयुक्त आहे ते हा सामू अथवा पीएच तपासल्यावर कळतं. चांगला पोत असलेली माती रोपांचं, त्यापासून मिळणाऱ्या फुला-फळांचं आरोग्य सांभाळत असते. अशा मातीत आपल्याला कुठलंही खत अथवा पोषणमुल्य वरतुन देण्याची फारशी गरज पडत नाही.
जमिनीचा सामू हा १ ते १४ या अंकांच्या दरम्यान असतो. साधारणपणे ६.५ ते ७.५ या दरम्यान सामू असेल तर तो उदासीन अथवा न्यूट्रल मानला जातो. ६.५ च्या खाली सामू असेल तर जमिन आम्लयुक्त असते. अशा मातीत अन्नद्रव्यांचं प्रमाण व्यस्त असतं. काही अन्नद्रव्यं नसतात किंवा अल्प प्रमाणात असतात तर काही अती प्रमाणात असतात. साधारणपणे अशा मातीमधे कॅल्शियम, पोटॅशियम आणि मॅग्नेशियम कमी प्रमाणात असतात.
आणि सामू ७.५ च्या वर असेल तर माती क्षारयुक्त असते, अशा मातीमधे पाण्याचा निचरा व्यवस्थित होत नाही. अशाही मातीत व्यस्त प्रमाणात पोषणद्रव्यं असतात. तसंच अशा मातीमधे कॅल्शियम, पोटॅशियम आणि मॅग्नेशियम जास्त प्रमाणात असतात
दोन्ही प्रकारच्या मातीमधे काही पूरकं म्हणजेच सप्लिमेंटरी अन्नद्रव्यं देऊन त्यांचा सामू सुधारता येऊ शकतो. पण त्यासाठी सामू चेक करणं आवश्यक असतं. पण हे झालं व्यापारी तत्वांवर जमिनीवरची शेती करणाऱ्यांसाठी. आपण जेव्हा कुंड्यांमधे शेती करतो तेव्हा आपल्याला ही गरज फारशी भासत नाही. कारण आपण कुंडी भरतानाच त्यात सगळी पोषणद्रव्यं अन अन्नद्रव्यं मिसळलेली असतात. पण ज्यांना मातीचा सामू घरीच तपासायचा असेल ते अगदी घरगुती स्वरुपात अन घरीच उपलब्ध असलेल्या साहित्यात तो तपासू शकतात.
मातीचा सामू (pH) घरच्या घरी कसा तपासाल?
अर्धा कप व्हाईट व्हिनेगर घेऊन त्यात २ चमचे आपल्या बागेतील माती घालून जरासं ढवळल्यावर जर फेस येत असेल तर ती माती अल्कलीयुक्त म्हणजे क्षारयुक्त आहे असं समजावं. अशा मातीचा सामू हा ७ ते ८ च्या दरम्यान असतो.
समजा अशा चाचणीत फेस नाही आला तर एका ग्लासमधे डिस्टिल्ड वॉटर (घरात इन्व्हर्टर असेल तर त्याच्या बॅटरीकरता किंवा कार वा बाईकच्या बॅटरीकरता जे पाणी बाजारातुन विकत आणता ते पाणी म्हणजे डिस्टिल्ड वॉटर.) घेऊन त्यात दोन चमचे माती घालुन पातळसर चिखल होईल असं पहावं. त्यामधे दोन चमचे बेकिंग सोडा घातल्यावर जर फेस आला तर माती आम्लयुक्त आहे अन सामू ५ ते ६ च्या दरम्यान आहे असं समजायला हरकत नाही.
जर दोन्हीही चाचण्यात फेस आला नाही तर माती उत्तम आहे अन तिचा सामू ७ च्या आसपास आहे असं समजावं.
सामू प्रमाणापेक्षा कमी अथवा जास्त असेल तर तो दुरुस्त नक्कीच करता येतो अन शेतकरी तसा तो करतातच. पण आपल्याला त्यामधे पडण्याची गरज नाही. आपण आपल्या कुंड्यांमधे अथवा जमिनीवरील बागेमधे झाडांच्या आळ्यांत तसंच वाफ्यांमधे नियमितपणे सेंद्रिय खतं, अधिक जीवाणूयुक्त खतं, उत्तमप्रकारे बनवलेलं कंपोस्ट, गांडूळखत वगैरे देत राहिल्यास त्यामधील जीवाणूंच्या मदतीनं मातीचा पोत नक्कीच सुधारतो. फक्त या प्रक्रियेत रासायनिकपेक्षा जास्त वेळ लागेल. पण ही पद्धत नैसर्गिक आहे ज्याचे कुठलेही दुष्परिणाम नसतील.
© राजन लोहगांवकर
वानस्पत्य
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा