झाडांसाठीची_पोषकतत्वं
लेखांक ०५
गेल्या चार लेखांत आपण माती व झाडांसाठी लागणाऱ्या विविध अन्नद्रव्यं व पोषणद्रव्यांबद्दल जाणून घेतलं. आता पाहूया ही अन्नद्रव्यं अन पोषणद्रव्यं आपल्या झाडांना कशी द्यायची.
अन्नद्रव्यं वगैरे देताना घ्यावयाची काळजी :
१. पूर्ण प्रक्रिया झालेलं कंपोस्टच वापरा : कंपोस्ट झाडांसाठी वापरताना त्यामधील सारे घटक पूर्णपणे डिकंपोज झालेले असतील तेव्हाच वापरावं. अर्धकच्चं कंपोस्ट रोपांसाठी मारकही ठरु शकतं.
२. योग्य त्या मात्रेतच खत द्यावं : कंपोस्ट योग्य त्या मात्रेतच झाडांना देणं गरजेचं असतं. जास्त झाल्यास ते मातीमधे जास्त प्रमाणात अन्नद्रव्यं निर्माण करेल ज्याचा रोपांच्या वाढीमधे फायदा होण्याऐवजी अडसर ठरु शकेल. योग्य मात्रा ठरवण्याचा ठोकताळा म्हणजे कुंडीमधे अथवा वाफ्यामधे एक इंच जाडीचा थर होईल एवढंच कंपोस्ट द्यावं.
३. कंपोस्टमधे पोषक घटक घालावेत : घरी कंपोस्ट बनवत असताना जे काही घटक घातले जातात त्यामधे ज्या घटकांपासून जास्त अन्नद्रव्यं मिळतील असे घटक घालावेत. उदा. केळीच्या साली घातल्या तर अधिक मात्रेत पोटॅशियम मिळेल तर अंड्यांची टरफलं घातल्यास कॅल्शियम मिळेल.
४. कंपोस्टसोबत किंवा आलटून पालटून देण्यासाठी गांडूळखताचा अवश्य़ वापर करावा. कारण या दोन्हींमधे तुलना केली तर गांडूळखतात जास्त पोषणमुल्यं आहेत. त्यामुळे घरीच गांडूळखतही बनवावं अथवा आपल्या गरजेनुसार उत्तम गांडूळखत विकत आणून वापरावं.
५. शेणखत, गायीचं किंवा म्हशीचं, कुठलंही वापरावं. देशी गायीचं असेल तर उत्तमच. पण म्हशींचंही वापरण्यास हरकत नाही. थेट उपलब्ध नसल्यास पुजासाहित्य मिळाणाऱ्या दुकानांत गोवऱ्या उपलब्ध असतात. आपल्या गरजेनुसार त्याही आणून पाण्यात भिजवुन ते पाणी द्यावं आणि चुरा करुन कुंड्यांमधे घालावा.
मल्चिंग अर्थात जैविक आच्छादन :
ओलं हिरवं गवत अथवा सुका पालापाचोळा मातीवर रोपाभोवताली किंवा रोपांच्या दोन ओळींमधुन अंथरल्यास तो खालची माती ओलसर ठेवतो. सावली ठेवतो. त्यामुळं अनेक जीवाणूंचं कार्य सुरु रहातं अन पर्यायानं दिलेल्या खताचं विघटन होऊन ते रोपांना खाण्याजोगं होण्यास मदत होते. मल्चिंगमुळं अनावश्यक तण उगवणही रोखली जाते. पर्यायानं दिलेलं खत हे केवळ आपल्या पिकासाठीच वापरलं जातं.
मल्चिंगसाठी वापरले जाणारे पर्याय : झाडांची गळून पडलेली पानं, वाळलेलं गवत, छाटलेल्या काड्या, गवत, जुनी वर्तमानपत्रं, पुठ्ठे.
मल्चिंग हे दिलेल्या खताचं विघटन होण्यास मदत करणारा एक घटक आहे. ते खत नाही की झाडांसाठीचं अन्न नाही. मल्चिंगमुळे मातीवर कार्बनचा एक थर निर्माण होतो ज्यामुळे वरुन दिलेल्या खत व अन्नामधील घटकांतलं नत्र रोपांसाठी लवकर उपलब्ध होईल अशी रचना मातीमधे तयार होते.
झाडांसाठी इतर काही नैसर्गिक आणि सेंद्रिय खाद्यं : मुख्य खतं, कंपोस्ट आणि मल्चिंगशिवाय अजुनही काही गोष्टी आहेत ज्या वेळोवेळी देऊन आपण मातीमधे मायक्रोब्स वाढवण्यास अन पर्यायानं सुपीकता निर्माण करण्यास मदत करु शकतो.
लाकडाची राख, कुंडीच्या आकारमानाप्रमाणे अर्धा ते एक चमचा राख महिन्यातुन एकदा दिली तर मातीमधे नैसर्गिक पोटॅश वाढतं तसंच मातीचा सामू (पीएच) अल्कलाईन होण्यासही मदत होते. अर्थात ज्या झाडांना अधिक आम्लयुक्त जमिनीची आवश्यकता असते अशा झाडांना राख घालणं टाळावं.
चुना, जेव्हा मातीमधे मॅग्नेशियमची कमतरता जाणवते अशा वेळी थोडा चुना पाण्यात मिसळुन द्यावा. पण त्यामुळे जमिन आम्लयुक्त होते. तेव्हा चुनाही अगदीच थोडा, तेही आवश्यक असलं तरच द्यावा.
जिप्सम, यामुळे मातीमधला कॅल्शियम वाढतो. तसंच घट्ट माती, विशेषतः क्ले सदृश माती मोकळी होण्यासही मदत होते. पण जिप्समचा अतिवापर करणं अयोग्य आहे.
याव्यतिरिक्त जोडपिकं जी मुख्य पिकाच्या अथवा रोपाच्या वा झाडाच्या सोबतीनं वाढून पूरक ठरतील अशी लावावीत. या विषयावर मी काही दिवसांपूर्वी इथंच लेख लिहिला होता तो वाचावा.
© राजन लोहगांवकर
वानस्पत्य
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा